W związku ze spadającą ceną mleka na rynkach krajowym i globalnym hodowcy bydła mlecznego i producenci mleka powinni zwrócić szczególną uwagę na optymalizację kosztów związanych z żywieniem.

Siła mleczna dawki

Potencjał genetyczny stada, warunki środowiskowe i zarządzanie są kluczowe jeżeli chodzi o wynik ekonomiczny gospodarstwa produkującego mleko. Spośród warunków środowiskowych zaspokojenie potrzeb pokarmowych na białko i energię oraz dostarczenie paszy odpowiedniej jakości jest najistotniejszym czynnikiem, decydującym o opłacalności produkcji, ponieważ według wszelkich kalkulacji koszty żywienia w racjonalnie prowadzonym stadzie stanowią około 60 % kosztów produkcji mleka.

Bardzo ciekawym parametrem, który jest często niedoceniany w Polsce, jest wydajność mleczna dawki pokarmowej, nazywany przez nas „siłą mleczną dawki” (ang. feedefficiency). Jest to parametr, który mówi nam ile kilogramów mleka krowy produkują z 1kg suchej masy. Można powiedzieć, że jest to odwrotność współczynnika wykorzystania paszy FCR (Ang. Feed conversion rate). Parametr FCR, który w dużej mierze mówi o opłacalności produkcji, jest wykorzystywany powszechnie przez producentów mięsa wieprzowego i drobiowego oraz jaj. Należy zadać sobie pytanie, czemu producenci mleka w Polsce nie przywiązują tak dużej uwagi do siły mlecznej dawki pokarmowej? W Europie Zachodniej wielu hodowców zwraca największą uwagę nie na wydajność krów, a właśnie na Feed efficiency. 

Kalkulacja kosztów produkcji pasz objętościowych

Zapewne największym wyzwaniem dla hodowców, którzy chcieliby obliczyć siłę mleczną dawki pokarmowej, jest kalkulacja kosztów produkcji pasz objętościowych. Często wizytując rolników staram się uzyskać informację, ile w ich gospodarstwie kosztuje wyprodukowanie jednej tony kiszonki z kukurydzy. Niewielu rolników potrafi określić te koszty, ponieważ najzwyczajniej w świecie nie prowadzą takich kalkulacji. Wydaje się to dosyć normalne, ponieważ w gospodarstwach rodzinnych przy natłoku obowiązków i często niedoborach siły roboczej, po prostu brakuje czasu na niektóre rzeczy. W związku z tym podczas układania dawek pokarmowych przyjmuję średni koszt wyprodukowania jednej tony kiszonki (lub ekwiwalent, czyli koszt zakupu jednej tony zielonki) na rynku lokalnym. W przypadku pasz treściwych kalkulacja kosztów jest dosyć prosta. Jeżeli pasze pochodzą z zewnątrz wystarczy przyjąć cenę ich zakupu lub koszt wyprodukowania i zakupu surowców. 

Wracając do omawianego parametru przyjmijmy jako przykład kalkulację produkcji mleka średnich rozmiarów krowy o masie ciała 600kg. Zdolność pobrania suchej masy wynosi 4% masy ciała czyli wyżej wymieniona krowa w szczycie laktacji jest w stanie zjeść 24kg suchej masy. Jak wygląda ilość wyprodukowanego mleka z  kg suchej masy w dwóch przypadkach?

Pierwszy przypadek:

Śednia produkcja mleka od krów w szczycie laktacji 35 litrów.

Drugi przypadek:

Średnia produkcja mleka od krów w szczycie laktacji 45 litrów.

W pierwszym przypadku Feed effectiency wynosi 

35kg mleka : 24 kg suchej masy  = 1,458kg mleka z 1 kg suchej masy.

W drugim natomiast

45 kg mleka : 24kg suchej masy = 1,875kg mleka z 1kg suchej masy.

Oczywistym jest że koszt jednego kilograma suchej masy dawki pokarmowej w jednym i drugim przypadku będzie różny ze względu na jakość pasz i koncentrację składników pokarmowych, a także ilość użytych pasz treściwych. I tak przy sporządzaniu dawki dla krowy produkującej 45 kg mleka należy utrzymać wysoką koncentrację składników pokarmowych, jednocześnie dbając o to, aby nie przekroczyć bezpiecznej granicy ilości pasz treściwych. Użycie w takim przypadku tłuszczu chronionego czy białka/aminokwasów chronionych przed rozkładem w żwaczu wydaje się także niezbędne, co jednocześnie winduje cenę jednego kilograma naszej dawki pokarmowej. Sporządzając dawkę pokarmową dla krów o niższej wydajności (35litrów) możemy pozwolić sobie na niższą koncentrację składników pokarmowych, a przy paszach objętościowych dobrej jakości właściwie możemy zrezygnować z „drogich” dodatków. Kiedy jednak spojrzymy na wynik ekonomiczny, zdecydowanie droższa dawka, ale taka o wyższej „sile mlecznej”, przynosi hodowcy dużo lepsze wyniki ekonomiczne.

 

Cena kg ml przyjęta do obliczeń: 1,7zł 45 kg mleka 35 kg mleka
Wydajność dzienna 46,0 35,9
Koszt żywienia w  kg ml 0,71 0,62
% udział paszy treściwej w sm dawki 0,38 0,31
Dzienny koszt żywienia 1szt 32,4 22,2
Dzienny przychód (wydajność*cena mleka) 1szt 78,1 61,0
Dzienny zysk brutto (przychód minus koszt żywienia) 1 szt 45,7 38,7
Dzienny koszt żywienia – pasze objętościowe 6,33 6,33
Dzienny koszt żywienia – pasze treściwe 26,11 15,91
Koszt pasz objętościowych w kg ml 0,14 0,18
Koszt pasz treściwych w kg ml 0,57 0,44
Suma pasz treściwych w dawce 11,03 8,03
Siła mleczna dawki 1,88 1,46

 

Podsumowując, w obliczu zawirowań cen na rynku mleka, zarówno hodowcy bydła i producenci mleka jak i doradcy żywieniowi, powinni zwracać szczególną uwagę na koszty jednego kilograma sporządzonej dawki pokarmowej. Z drugiej jednak strony warto zadbać o maksymalizację efektów produkcyjnych, aby wykorzystać cały potencjał genetyczny naszych zwierząt. Jeżeli zrobimy to w odpowiedni sposób z pewnością uzyskamy zadowalający wynik ekonomiczny.

Mariusz Ambroziak, Kierownik regionu – Doradca Żywieniowy